Basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden) horen niet alleen bij het onderwijs, maar raken alle beleidsthema's in het sociaal domein in gemeenten. Zoals zelfredzaamheid, schulden, werk en participatie. Een integrale aanpak is nodig om mensen met beperkte basisvaardigheden beter te bereiken en te helpen. Dat bevestigt nieuw onderzoek dat de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschappen (USBO) samen met ons uitvoerde. Met een integrale aanpak van basisvaardigheden kunnen gemeenten de (financiële) zelfredzaamheid van inwoners vergroten.  

Integrale opdracht, financiële ruimte en beleidsruimte 

Uit het onderzoek van de USBO volgen 3 aanbevelingen aan de rijksoverheid. Als eerste is het wenselijk dat de overheid het probleem van beperkte basisvaardigheden integraal aanpakt door hierop samen te werken vanuit de verschillende betrokken ministeries. Basisvaardigheden opnemen in relevante wetgeving en beleidskaders helpt om de aanpak een vast onderdeel te maken van het sociaal domein. Gemeenten en professionals ervaren het dan minder als ‘iets wat er ook nog bijkomt’. Als tweede is het raadzaam om structurele financiële ruimte, langdurige ondersteuning en extra ambtelijke capaciteit beschikbaar te stellen voor gemeenten. En als derde is het waardevol als gemeenten de mogelijkheid krijgen om te experimenteren en innoveren in de aanpak van basisvaardigheden.

Overhandiging onderzoek integrale aanpak basisvaardigheden aan de commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Tweede Kamer. Vlnr: Ines Kostić (PvdD), Ingrid Michon-Derkzen (VVD), Luc Stultiens (GroenLinks-PvdA), Aleida Berghorst (Stichting Lezen en Schrijven), Aant Jelle Soepboer (NSC), Bertus Wilbrink (Stichting Lezen en Schrijven), Hanneke Propitius (Stichting Lezen en Schrijven), Patrick van der Hoeff (PVV), Svea Dalen (Stichting Lezen en Schrijven), Ilana Rooderkerk (D66), Sandra Beckerman (SP). Fotograaf: Max Kneefel.

 

Concrete aanbevelingen rijk én gemeenten 

De resultaten uit het onderzoek vertaalden we naar een praktische beleidsbrief voor het rijk én gemeenten. De inzichten en concrete aanbevelingen in deze brief helpen beleidsmakers om stap voor stap een integrale aanpak van basisvaardigheden te organiseren vanuit het sociaal domein. 

Beleidsbrief ‘Onderzoek integrale aanpak basisvaardigheden’

Hanneke Propitius, directeur-bestuurder Stichting Lezen en Schrijven: 

“Er zijn 2,5 miljoen mensen in Nederland die onvoldoende kunnen lezen, schrijven en rekenen. Zij zijn vaak ook niet digitaal vaardig. Deze mensen komen daardoor vaker in de problemen. Het lezen van een bericht van de Belastingdienst of het begrijpen van een bijsluiter van medicijnen is voor hen heel ingewikkeld. Daardoor komen ze vaker in de schulden, wordt het vinden of houden van werk lastig of verslechtert hun gezondheid. Dit onderzoek toont aan dat voor een succesvolle aanpak van beperkte basisvaardigheden de overheid meer moet samenwerken. Dus alleen als onderwijs en onder meer schuldhulpverlening, werk en zorg samenwerken, kunnen we meer mensen met beperkte basisvaardigheden bereiken en helpen.” 

Over het onderzoek 

Samen met onderzoekers van de USBO en gemeenten ontwikkelden we een interventie: het Maatwerktraject integrale aanpak. Dit traject helpt gemeenten vanuit meerdere beleidsterreinen in het sociaal domein de aanpak van basisvaardigheden te verbinden. In de afgelopen 2 jaar namen 54 gemeenten deel. 18 gemeenten werden intensief gevolgd. We zien dat een integrale aanpak werkt en dat gemeenten stappen zetten. Zo voerden 5 gemeenten binnen 10 maanden een concrete structurele verandering door. Zij pasten de werkinstructie aan van consulenten op werk, zorg of schulden. Zij screenen inwoners nu actief op laaggeletterdheid en verwijzen door naar aanbod dat past bij de vraag van deze mensen. 

Niek Lambers, beleidsadviseur gemeente Veendam, nam deel aan het Maatwerktraject: “De inventarisatie bevestigde dat ieder domein zich vooral op zijn eigen onderdeel focust. En dat het aanbod versplinterd is.” Door het Maatwerktraject zet de gemeente intussen kleine stappen die een groot verschil maken. Lees hierover in het praktijkvoorbeeld ‘Door het Maatwerktraject pakken we laaggeletterdheid samen aan’. 

Meer informatie 

Voor meer informatie over het onderzoek, de beleidsbrief of (deelname aan) het Maatwerktraject kun je terecht bij projectleider Aleida Berghorst van Stichting Lezen en Schrijven.