Dit verhaal verscheen op de website van de Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWN) en is onderdeel van de Arbeidsvoorwaardennota 2025. Tekst: Dorine van Kesteren. Beeld: RET Beeldbank

Werkbriefjes insturen, vakantieaanvragen doen, veiligheidsinstructies begrijpen: allemaal obstakels voor medewerkers die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen en daardoor ook met de computer of smartphone. “De wereld en de arbeidsmarkt veranderen razendsnel. Banen verdwijnen en ontstaan, functies krijgen een andere inhoud.”

“Een voorbeeld: onze monteurs onderhouden al decennialang dieselbussen. Dat doen ze met hun ogen dicht, bij wijze van spreken. Maar nu wij zijn overgeschakeld naar elektrische bussen, komen daar een hoop leeswerk, een app en een digitale omgeving bij. Wij vinden het dus heel belangrijk dat de basisvaardigheden van onze medewerkers op orde zijn. Want dat is noodzakelijk om mee te doen in de samenleving van nu”, zegt Heleen Homburg, adviseur loopbaan en persoonlijke ontwikkeling bij de RET.

Raad en daad

Iedereen laten meedoen, dat is ook de missie van Stichting Lezen & Schrijven. Homburg nam deze landelijke stichting in de arm om een praktische, haalbare aanpak te ontwikkelen. “In Nederland hebben 2,5 miljoen mensen beperkte basisvaardigheden. Meer dan de helft van hen heeft een baan. Wij ondersteunen gemeenten, arbeidsmarktregio’s, brancheorganisaties, O&O-fondsen en werkgevers met raad en daad. Voor de laatste groep hebben wij branchespecifieke programma’s die de beroepsgerichte en basisvaardigheden versterken. Dit vergroot de kansen van medewerkers op de arbeidsmarkt en zorgt dat zij hun werk nu en in de toekomst goed kunnen uitvoeren”, vertelt adviseur Paula Adelaar.

Paula Adelaar van Stichting Lezen en Schrijven (L) en Heleen Homburg van de RET (R).

Stress beperken

De eerste stap was om een ‘go’ van de directie te krijgen. “De RET is primair op aarde om de trams, bussen en metro’s te laten rijden en de trainingen basisvaardigheden vinden plaats tijdens werktijd. Commitment van de hele organisatie is dan ook een voorwaarde voor succes”, zegt Adelaar. “Het gaat om goed werkgeverschap, duurzame inzetbaarheid en persoonlijke ontwikkeling. En om het beperken van stress bij de medewerkers. Angst voor de computer, angst voor tekst: dit levert stress op, en stress speelt een belangrijke rol bij ziekteverzuim”, vult Homburg aan.

Eyeopener

Vervolgens heeft de RET webinars en workshops georganiseerd om de leidinggevenden bewust te maken van de problematiek. Homburg: “Wat is het belang van basisvaardigheden? Hoe herken je signalen bij medewerkers? Hoe maak je het bespreekbaar? In spelvorm hebben we hen ook laten ervaren hoe het is om zelf moeite te hebben met lezen. Dit was vaak een enorme eyeopener.” Screening van de medewerkers vindt plaats met een laagdrempelige online test, de Basismeter van Stichting Lezen en Schrijven. “Die duurt een kwartiertje en geeft een indicatie of iemand moeite heeft met lezen, schrijven of digitale vaardigheden. Wij zijn erbij als een medewerker die test aflegt. Daarna volgt het allerbelangrijkste: een gesprek waarin we vragen wat iemand graag wil leren”, zegt Homburg.

Klik & tik  

Een passend leeraanbod is cruciaal, aldus Adelaar. “Als mensen zich ergens niet thuisvoelen, mist een cursus of training ieder doel.” De RET kwam uit bij de ‘Klik & tik’-cursus van de openbare bibliotheek Rotterdam. Tijdens deze cursus van acht middagen leren mensen om beter te lezen, schrijven en omgaan met digitale tools. Na afloop ontvangen ze een certificaat. Homburg: “Medewerkers schamen zich vaak en als ze zien dat ze deze cursus met allerlei collega’s doen, beseffen dat ze niet de enige zijn. Als werkgever kun je zo echt het verschil maken. ‘Ik heb mijn leven terug’, zei een medewerker tegen me.” Voor RET-medewerkers die nog meer willen leren, zoekt Stichting Lezen & Schrijven een geschikte taalcursus in Rotterdam. “Dat zijn altijd maatwerkoplossingen”, zegt Adelaar.

Positieve leercultuur

Mensen over de drempel helpen en een goede eerste leerervaring bezorgen, is volgens Adelaar de kern van een positieve leercultuur. “Het mes snijdt vaak aan twee kanten: werk én privé. Zo sprak ik cursusdeelnemers die nu hun eigen bankzaken kunnen regelen en brieven van instanties durven te openen. Je kunt je voorstellen wat dat betekent voor hun zelfredzaamheid en autonomie.” Homburg: “Soms is dit de eerste prettige leerervaring sinds de basisschool. Dan is het natuurlijk geweldig dat sommige mensen na afloop vragen: hebben jullie nog een leuke cursus voor me? We hebben nu ook een aantal ambassadeurs; medewerkers die de cursus gaan promoten in de organisatie.”

Mystery guest

De RET heeft zich op nog meer vlakken laten ondersteunen door de Stichting Lezen & Schrijven. Zo hebben Adelaar en haar collega’s ook het intranet onder de loep genomen. “Die teksten konden vaak wel wat duidelijker worden geformuleerd. En in de trams, bussen en metro’s gingen mystery guests op onderzoek uit om te kijken wat er beter kon aan de reizigersinformatie.”

Direct actie

Inmiddels hebben 75 medewerkers de ‘Klik & tik’-cursus afgerond, maar het streven is dat álle 3.000 medewerkers een basisniveau hebben van digitale en taalvaardigheden. Dit is opgenomen in de missie en visie van de RET, zodat het onderwerp blijvende aandacht krijgt. Basisvaardigheden komen bijvoorbeeld ter sprake tijdens ontwikkelgesprekken met de medewerkers. Op termijn wil Homburg dat het zo snel mogelijk na indiensttreding wordt aangekaart. “Zodat we direct actie kunnen ondernemen als dat nodig is.” Adelaar: “Dan kun je ook mensen aannemen die misschien nog niet alle vereiste competenties hebben, maar na wat (bij)scholing wel geschikte medewerkers zijn.”

Paula Adelaar

Paula Adelaar

Adviseur regio Zuidwest